23 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması’nın imzalanması ve 21 Ağustos’ta TBMM tarafından onaylanmasıyla birlikte İstanbul’daki gizli gruplar lağvedilir. Mim Mim Grubu da faaliyetlerine son verir. Bunun üzerine Topkapılı Cambaz Mehmet Bey görevinden istifa eder. Fakat bu da onu durdurmaz. O bir görev adamıdır. Ondan yardım istenir, zira Topkapılı sivildi ve yıllardır İstanbul’un nabzını tutuyordu. Millî Mücadele’ye destek veren ve vermeyen askerî ya da sivil kesimin hakkaniyetle birbirinden ayrılması gerekiyordu. Bununla ilgili bir kanun çıkartılmıştı. Topkapılı bu konuda en doğru çalışmayı yapan isimlerin başında geliyordu.
Bundan 100 yıl önce 24 Haziran 1923’te TBMM aşağıdaki kararı oy birliği ile almıştı:
“TBMM Başkanlığından:
İstanbul’un düşman altında bulunduğu sırada Osmanlı ordusunun depolanan silâh ve teçhizatını her an ölümle karşı karşıya kalarak Anadolu’ya kaçıran düşmanın gizli istihbarat teşkilâtının içinde yuvalanarak millî kuvvetlere çok yararlı bilgiler sağlayan M.M.Grubu Başkanı Topkapılı Mehmet Bey’e Vatana Üstün Hizmet faslından ayda 1.500 lira maaş bağlanması Büyük Meclis’in 24 Haziran 1923 tarihli toplantısında oy birliği ile kararlaştırıldı.”
Bizi takip edenler hatırlayacaklardır. Benzer bir kanunla İngiliz Kemal’e maaş bağlandığını yazmıştık.
Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti tarafından 10 Mart 1922 tarihinde Takdirname ile ödüllendirilen Topkapılı Mehmet Bey’e TBMM, aylık bin 500 lira maaş bağlanmasını kararlaştırır karralaşltırmasına lakin Mehmet Bey, “Ben bir şey yapmadım. Vatanım için, Mustafa Kemal Paşam için üzerime düşen görevi yerine getirmeye çalıştım. Hizmetleri gerçekleştiren arkadaşlardır” diyerek bu maaşı Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti’ne bağışlar. TBMM’nin 15 Şubat 1926 tarihli kararıyla beyaz şeritli İstiklal Madalyası’na layık görülen Topkapılı Mehmet Bey, ölümüne kadar hep siyasetin içinde olur.
Biri kız biri erkek iki çocuğu vardı, ikisini de henüz çocuk yaşlardayken kaybeder. Uzun yıllar İstanbul’da şehir meclisi üyeliği yapar.
1932 yılının Mayıs ayı sonunda oturduğu apartmanda çıkan yangında ağır yaralanan Topkapılı, komşuları tarafından hastaneye kaldırılmasına rağmen ancak dört gün dayanabilir. Kahramanımız Topkapılı Cambaz Mehmet Bey, 1 Haziran 1932 tarihinde yaşama veda eder.
4 Haziran 1932 tarihli Milliyet gazetesinde ölüm haberi şöyle duyurulur:
Müessif Bir Ölüm
Umumî şehir meclisi azasından Hâkim zade Mehmet Bey vefat etti.
...Millî mücadeledeki hizmetlerine mükâfaten İstiklâl madalyasile taltif edilmiş olan merhum vatan aşkını, memlekete hizmet rabıtasile mezcetmiş ve felâket günlerimizde şehrimizin mürşit ve rehberliğini bihakkin ve tam bir muvaffakıyetle başarmış ve ikmal eylemiştir. Mehmet Bey hayrihahlığı, vatanperverliği ve temiz yürekliliği ile kendisini yalnız muhitine değil, herkese sevdirmişti. Büyük teessür uyandıran vefatından dolayı ailesine, dostlarına ve topkapılılara beyanı taziyet eyleriz.
Topkapılı Cambaz Mehmet Bey’in cenazesi Topkapı Gazi Ahmet Paşa Camii’nde kılınan namazdan sonra Merkez Efendi Mezarlığı’na defnedilir. Millî Mücadele tarihimizin adı sanı pek duyulmayan en önemli kahramanlarından biri olan Topkapılı Cambaz Mehmet Bey’in hayatındaki en ilgi çeken özellik, belki de, sıradan insanların milletlerin kaderinde oynayabilecekleri üstün rolü göstermesidir. Ruhun şad mekanın cennet olsun kahraman vatan evladı. Bu vatanın senin gibi nice vatan evlatlarına ihtiyacı var.
KAYNAKÇA
1-Selahattin Salışık, Kurtuluş Savaşı’nın Gizli Örgütü; M.M. Grubu, 2. Basım, Kaynak Yayınları, 1999.
2-Asaf Özkan, “Arkadaşlarının Kaleminden Mim Mim Grubu Reisi Topkapılı Mehmet Bey”, Tarihin Peşinde, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2013, Sayı: 10,
3-Mesut Aydın, Millî Mücadele Dönemi’nde TBMM Hükümeti Tarafından İstanbul’da Kurulan Gizli Gruplar ve Faaliyetleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1992,
4-Özdemir, Mehmet Niyazi (1998). Çanakkale Mahşeri. İstanbul: Atatürk Araştırma Merkezi.
5-Yurtsever, Serdar (2008). Milli mücadele dönemi istihbarat faaliyetleri örnek olay incelemeleri : (1919-1922). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
