Bu yazımızda şuan gündemde olan EYT’yi açıklamaya çalışacağız. Ancak önce Kıdem Tazminatı nedir? Nasıl hak kazanılır? sorusuna cevap aramamız gerekmektedir.
Kısaca özetlemek gerekirse Kıdem Tazminatı; çalışanın, çalışmış olduğu her yıla karşılık olarak bir maaş ödeme aldığı toplu tazminattır.
Kıdem Tazminatı günümüzde her ne kadar işçinin lehine olan bir tazminat çeşidi olarak görülse de işçinin buna hak kazanabilmesi adına İş Kanunu’nda öngörülen koşulları sağlaması gerekmektedir. Bu koşullar :
1- En Az Bir Yıllık Kıdem
2-İş Akdinin Belirli Nedenlerle Sona Ermesidir.
Bu sona erme nedenlerden birisi de Yaşlılık Aylığı( Emeklilik) nedeniyle fesihtir. Nitekim 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinin 1. fıkrasının 4. bendi kapsamında “Bağlı bulundukları kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla” işçinin iş akdini feshetmesi halinde de işçi kıdem tazminatına hak kazanmaktadır.
Gelelim Emeklilikte Yaşa Takılanlara. 8 Eylül 199 tarihinden önce sigortalı olarak işe başlayanlar için o dönemde geçerli olan yasaya göre 5 Bin gün prim süresini doldurmaları ve Kadınlar için 20 Erkekler için 25 Yıl olan sigortalılık süresinin tamamlanması halinde Yaşlılık Aylığına hak kazanıyorlardı.
Ancak 8 Eylül 1999 Tarihinde 4447 Sayılı Yasa yürürlüğe girdi ve Emekli edilme yaşı Kadınlarda 58’e Erkeklerde 60’a çıkarıldı. Tabiri caiz ise maç oynanırken kurallar değiştirilmişti. O günden bu yana da EYT bir sorun olarak hep ülkemizin gündeminde kaldı.
Devletimiz bu sorunu 3 Mart 2023 tarihinde çıkardığı 7438 Sayılı yasa ile çözdü ve yasa 32121 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bu yasa ile 08.09.1999 tarih ve öncesinde ilk defa sigortalı olanlardan 506 Sayılı Kanunun geçici 81/1/B bendi dahilinde emekli aylığına hak kazanmasında yaş şartı kaldırılmış oldu. Yani EYT’liler ilk defa sigortalı oldukları dönemdeki şartlara kavuşarak Emekliliklerini hak ettiler.
Yasaya göre İşçi, 30 gün içinde yeniden en çalıştığı işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmaya başlaması halinde sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanacaktır.
Ayrıca işverenin EYT kapsamında ödeyeceği Kıdem Tazminatı Kredi Garanti Fon’undan karşılanacaktır ki bu miktar en son açıklamaya göre 50 Milyar Lira olmuştur. Çok fazla EYT’li çalıştıran işverenler için bu adeta can suyu olmuştur.
Peki EYT şartları neydi? :
1-Kişinin 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta kaydının bulunması
2-5 bin gün prim ödemesinin eksiksiz olarak gerçekleştirilmesi
3-Kadınlar için 20, erkekler içinse 25 yıl olan sigortalılık süresinin tamamlanması.
EYT Prosedürü Nasıl İşleyecek? Sorusu akla gelmektedir. Sırasıyla şöyle olacak:
1-Çalışan, İşverene Emeklilik Nedeniyle İşten Ayrılma Talebinde Bulunacak.
2-İşveren, Çalışanın İş Akdini (08) Çıkış Kodu(Emeklilik Veya Toptan Ödeme) İle Sonlandıracak.
3-Çalışan, E-Devlet Üzerinden Yada Şahsen S.G.K. Müdürlüklerinden Emeklilik Başvurusunda Bulunacak.
4-S.G.K., Çalışanın Dosyasını İnceleyecek, Şartlar Oluşmuşsa Aylık (Yaşlılık) Bağlayacak.
“E.Y.T.” kapsamında emekli olan çalışanın hakları nelerdir? Sorusuna cevap arayacak olursak; Çalışan, Emekli Olmaya Zorlanamaz. Emekli Olması da İstenemez. Emekli Olan Çalışan, Çalışmaya Zorlanamaz. Çalışan, Emeklilik Başvuru Yapmak İçin Emeklilik Nedeni İle İşten Ayrılmalıdır. Emeklilik Nedeni İle İstifa Eden Çalışan Kıdem Tazminatına Hak Kazanır. 2023 Yılı Kıdem Tazminatı Tavanı 19.982,83TL’ dir. Emeklilik Nedeni İle İstifa Eden Çalışana İhbar Tazminatı Ödenmez.
“E.Y.T.” kapsamında emekli olan çalışan, çalışmaya devam etmek istemez ise; Bu durumda İş akdi sona ermektedir. İş Akdinin Sona Ermesine Bağlı Olarak Kıdem Tazminatı, Kullanılmayan Yıllık İzinlerine Karşılık Yıllık İzin Ücreti ve Çalışması Karşılığı Hak Edilmiş Olan diğer ücretlerinin Ödenmesi Gereklidir. İhbar Tazminatı Ödenmez. Kıdem Tazminatının Peşin Ve Defaten Ödenmesi Esastır. İŞveren Çalışan İle Anlaşma Yapılırsa Ancak Taksitle Kıdem Tazminatı ödenebilir. Bu da Arabuluculuk Tutanağı ile olmaktadır.
“E.Y.T.” kapsamında emekli olan çalışan, çalışmaya devam etmek ister ise; Bu durumda emeklilik başvurusu İçin işçinin emeklilik nedeni ile istifa etmesi gerekir. İş akdi Sona erer. Yeniden, yeni bir iş ilişkisi kurulur. İş Akdinin sona ermesine bağlı olarak Kıdem Tazminatı ve varsa diğer İşçilik alacakları ödenir. Kıdem Tazminatının ödenmemesi konusunda bir anlaşma yapılır ise işçi çalışmaya devam ettikten sonra iş akdinin sona erdiği tarihte son aldığı giydirilmiş brüt ücret üzerinden tüm çalışma süresi esas alınarak hesaplanacak Kıdem Tazminatı ödenir. Kullanılmayan yıllık izinlerine karşılık yıllık izin ücreti ödenir.
“E.Y.T.” kapsamında emekli olan çalışanlar nedeniyle işverenin Tazminatları Nasıl Öderim? Çalışanımı Kaybeder miyim? Aldığım Siparişleri Yetiştirebilecek miyim? Kalifiye Çalışanı Nasıl Bulacağım?
Çalışanların ise Tazminatımı Alabilir miyim? Aynı İşyerinde Çalışabilir miyim? Geçmişten Kaynaklanan Haklarım Kaybolur mu? Yeni İşi Nasıl Bulacağım? Gibi sorular sorması doğaldır.
Bu sorunların çözümü ARABULUCULUK ’ta yatmaktadır. Arabuluculuk yolu basit, ucuz ve zamandan tasarruf sağlar. Arabuluculuk Tutanağı İlam niteliğinde belge sayıldığından işçi mahkemede yıllarca uğraşıp elde ettiği ilamı Arabuluculuk Tutanağı ile dakikalar içinde elde edecektir. Arabuluculuk tutanağı ile artık dava yolu kapanmaktadır. Taraflar yıllarca mahkemede uğraşmayacak Mahkeme masrafları, icra masrafları ve Avukat ücretleri ödemeyecektir. Bir karşılaştırma yapacak olursak bu gün için Asliye Hukuk Mahkemelerinde en düşük Avukatlık ücreti 9.200,00-TL iken en düşük Arabuluculuk ücreti 1.600,00-TL’dir.
Taraflar, Yıllara dayanan Çalışma İlişkisinden Dolayı, Birbirlerini Ailesinden Biri Olarak Görür. Ayrılırken Sorun Yaşamak İstemez.
E.Y.T.’li Çalışan Şirketin En Kalifiye Personelidir.
E.Y.T.’li Çalışan ile Kurulan İlişki, Artık İşçi-İşveren Değil Aile İlişkisidir.
E.Y.T.’li Çalışan ile İş ilişkisinin Sona Ermesi Demek, Çalışma İlişkisinin Sona Ereceği Anlamına gelmez.
E.Y.T.’li Çalışan tekrar işyerinde çalışmaya devam edebilir.
E.Y.T.’li Çalışanın Kıdem Tazminatı Taksitlendirilebilir.
E.Y.T.’li Çalışanın Diğer Hakları Saklı Kalabilir.
E.Y.T.’li Çalışan ile Anlaşıldığında İşyerindeki Düzen Bozulmaz.
İşverenin Ödeme Dengesi Korunur.
Ödenen Hakların Emsal Olması Söz Konusu Değildir.
Gizlilik İlkesi Sayesinde Çalışanlar ile İşveren Arasındaki Bilgiler Korunmuş Olur.
Arabuluculuk Yoluyla Alternatif Ödeme Yollarını (Araba-Kredi borcu kapatma-Ev Tadilatı vs) Kullanabilirsiniz.
Arabuluculuk yoluyla yapılan anlaşmalarda;
İŞÇİ, Haklarını Garanti Altına Alır ve Aynı İşyerinde Çalışmaya Devam Eder.
İŞVEREN, İş Düzenini Bozmaz. Çalışanlarını Kaybetmez. Ödeme Dengesi Bozulmaz
DEVLET/TOPLUM/DEVLET/TOPLUM, Yargı Yoluna Başvuru Olmaz. Toplumsal Barış Sağlanır.
Firmalar artık uyandı ve ödemelerini Arabuluculuk Tutanağı ile yapmaktadır.
