Anadolu'da Fetret Devri'nde, Karamanoğlu Mehmet Bey'in Çelebi Mehmet'ten yardım istediği görüşme Çayağzı sınırları içerisindeki Cemele kalesinde gerçekleşti. Köyün tarih boyunca adı 1485 ve 1928 yılında "Cemele" olarak kaydedildi. Ancak 25 Mayıs 1959'da belediye statüsü alarak beldeye dönüştü. Cemele kasabasının adı, Bakanlar Kurulu tarafından 20 Ekim 1962'de "Çayağzı" olarak değiştirildi. Fakat nüfusunun 2000 kişinin altına düşmesiyle, 2013'te belediye statüsü sona erdi.
Çayağzı (Cemele) Kalesi'nin özellikleri
Çayağzı (Cemele) Kalesi, Kırşehir merkezine bağlı olan kasabanın 1 km. güneydoğusunda yer alır. Savunma açısından korunaklı bir alanda kurulu olan bu kale, kuzeyden geçen Ankara-Kırşehir karayolunu kontrol edebilen stratejik bir konumdadır. Kale, yaklaşık 200m yükseklikte bulunan Çayağzı kasabasından oldukça yüksek bir konumda yer alır. Kalede kullanılan mimari, Ortaçağ ve daha erken dönemlerin kesme taş mimari yöntemlerini yansıtır. Kalenin duvarları, bulunduğu kayalık alanla tam bir bütünlük gösterir. Ancak, kalenin üzerinde ve eteklerinde yapılan kaçak kazılar nedeniyle duvarların büyük bölümü yüksekliklerini kaybetmiştir.
Omala kalesi efsanesi
Çayağzı (Cemele) Kalesi'nin yakınında yer aldığı iddia edilen Omala Kalesi'nden bazı kaynaklarda bahsedilmektedir. Bu kale, Çayağzı Jandarma karakolunun hemen arkasında, bir tepe üzerinde bulunan kaya kütlesinde olduğu belirtiliyor. Ancak yapılan araştırmalarda, bu yükseklikte bir kalenin bulunduğuna dair mimari ya da keramik bir bulguya rastlanmamıştır. Bu yükseklik, belki de Çayağzı (Cemele) Kalesi'nin ve kaleye ulaşan yolları gözetlemek için bir kule olarak kullanılmış olabilir. Ancak bu noktanın gerçekte bir kale olmadığı, bir gözetleme kulesi özelliği taşıdığı düşünülmektedir.
Kırşehir ve özellikle Çayağzı, tarihsel mirasıyla bölge turizminin önemli noktalarından biri olma potansiyeline sahip. Ancak bu değerlerin korunması ve doğru bir şekilde tanıtılması büyük önem taşıyor.
