Kırşehir'in Mucur ilçesi, tarihi su değirmenleriyle dikkat çeken bir bölge olarak öne çıkmaktadır. Bu değirmenler, bölgenin ekonomik ve kültürel yaşamında önemli bir rol oynamıştır. "Büyük Pınar" kaynağından çıkan suyun akış gücünden yararlanılarak inşa edilen bu tarihi yapılar, bir zamanlar Mucur'un sanayi üssü olarak kabul edilmiştir.
SU DEĞİRMENLERİNİN TARİHİ VE İŞLEVİ
1800’lerden 1900'lerin başlarına kadar Mucur'da dokuz su değirmeni ve iki bezirhane olmak üzere toplam on bir değirmen faaliyet göstermiştir. Bu değirmenler, başta ekmeklik un olmak üzere, arpa, yulaf ve çavdar gibi tahılları öğüterek hem insanlar hem de hayvanlar için yem üretimi yapmıştır.
DEĞİRMENLERİN ADLARI VE ÖZELLİKLERİ
Bu değirmenler arasında Baş Değirmen, Orta Değirmen, Ali Bey Değirmeni, Kabak Değirmeni, Hacı Salihlerin (Türkoğlu) Değirmeni, Ağanın (Büyük) Değirmeni, Kemer Değirmeni ve Acı Öz Değirmeni gibi isimler yer almaktadır. Her bir değirmen, belli bir özelliği ve hikayesi ile bilinir. Örneğin, Ali Bey Değirmeni bölgenin en verimli değirmenlerinden biri olarak tanınmıştır.
BEZİRHANE DEĞİRMENLERİNİN ÖNEMİ
Bezirhane değirmenlerinde ise melemir, ızgın ve zeyrek bitkisi gibi yerel bitkilerden yağ üretimi yapılmıştır. Bu yağlar, hem mutfaklarda kızartma yapımında kullanılmış hem de kapı menteşeleri gibi hareketli parçaların yağlanmasında ve ahşap koruyucu olarak değerlendirilmiştir. Bezir yağı aynı zamanda "Bezir Çırası" adı verilen ilkel aydınlatma araçlarında yakıt olarak kullanılmıştır.
SU DEĞİRMENLERİNİN GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU
1960’lı yılların başından itibaren elektrikli un değirmenlerinin kurulmasıyla birlikte, su gücüyle çalışan bu değirmenler bir bir kapanmıştır. Günümüzde bu değirmenlerden geriye yalnızca birkaçının su kuyusu ve yıkık duvar kalıntıları kalmıştır. Ancak bu kalıntılar, Mucur'un zengin tarihi ve kültürel mirasının tanıkları olarak hala önemini korumaktadır.