Mobbing, iş yerlerinde, okullarda ve benzeri topluluklarda bireylerin sistematik bir şekilde hedef alınması, çalışmalarının engellenmesi ve psikolojik baskıya maruz bırakılmasıdır. Türk Dil Kurumu tarafından "Bezdiri" olarak tanımlanan bu kavram, maalesef pek çok kişinin karşı karşıya kaldığı bir sorundur. Her kurum ve kuruluşta kendini hissettiren bu baskı adı mobbing olarak tanımlandıktan sonra dünyada bu şekilde kabul görmüştür. Sanırım hiçbir sektörü es geçmeyen bu şiddet türü bakıldığında mobbing uygulanan kişiyi etkilediği kadar yapan kişileri de etkilemekte. Kırşehir de bir çok kurum ve kuruluş da, büyük küçük işletmelerin hepsinde yaşa ve hiyerarşiye bakılmaksızın uygulanan bu durum da vatandaşlar anayasal olarak haklarını bilmeli. Peki, mobbingin belirtileri nelerdir ve karşılaşıldığında nasıl bir yol izlenmelidir?
Mobbingin anlamı ve tarihçesi
Mobbing kelimesi, 1984 yılında Dr. Heinz Leymann tarafından "İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık" konulu bir raporda kullanılarak bilimsel bir kavram haline gelmiştir. Psikolojik şiddet, baskı ve taciz anlamına gelen mobbing, maalesef günümüzde iş yerlerinde sıkça karşılaşılan bir durumdur.
Mobbingin çeşitleri ve örnek davranışlar
Mobbing, ilk olarak İsveçli bir akademisyen olan Heinz Leymann tarafından literatüre katılmıştır. Leymann’ın tanımına göre, mobbing türleri 5 farklı grup altında kategorize edilir:
1. Grup
Kişinin kendini göstermesi engellenir.
Çalışanın kendini gösterme olanakları kısıtlanır. Diğer kişilerin yanında sesli bir şekilde azarlanma gibi davranışlar görülür. “Mobbing sözleri” diyebileceğimiz sözlü eleştiri ve hakaretlere maruz kalır.
2. Grup
Kişinin sosyal ilişkilerine saldırılır.
Çevresindeki insanlar o çalışanla konuşmaktan kaçınır ya da çalışanın biri ile iletişime geçmesi zorlaşır. Kişi sanki oraki yokmuş gibi davranılır ve sosyal izolasyon yaşanır.
3. Grup
Kişinin itibarına saldırılır.
İnsanlar kişinin arkasından kötü konuşur, asılsız dedikodular döner ve kişi kendini huzursuz, mutsuz, yalnız hisseder.
4. Grup
Kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırılır.
Çalışana uygun hiçbir görev verilmez, işi sürekli değiştirilir. Yeteneklerinin altında işler atanır ve elindeki nitelikli işler alınarak bir başkasına verilir.
5. Grup
Kişinin sağlığına doğrudan saldırılır.
Mobbing hikayeleri arasında en ağır ve yaralayıcı olanlar bu grupta yer alır. Çalışan fiziksel olarak ağır işler yapmaya zorlanır. Fiziksel şiddete uğramasa da bununla tehdit edilebilir.
Ayrıca şu maddeler de sizin mobbing mağduru olduğunuzu gösteren maddelerden...
- Bireyin kendini ifade etmesini engellemek, sözünü kesmek
- Azarlamak, yüksek sesle bağırmak, hakaret etmek
- Sürekli eleştirmek, hoş olmayan imalarda bulunmak
- Yok saymak, şirket aktivitelerinden uzak tutmaya çalışmak
- Kişi hakkında asılsız söylentiler yaymak
- Bireyin niteliklerine uymayan işler vermek (çok zorlamak ya da çok basit görevler vermek)
- Fiziksel şiddet ya da taciz ile tehdit etmek
- Sürekli çalıştığı pozisyonu ve ekibini değiştirmek
- Yalnızlaştıracak şekilde ekipten, iş ortamından uzak tutmaya çalışmak
- Bir engeli ya da sorunu, fiziksel ya da kişilik özellikleri, ailesi ya da sevdikleri ile alay etmek gibi durumlar mobbing belirtileri arasında yer alır.
İş Yerinde Mobbing Nedir?
Mobbing Türkçesi “yıldırma” olarak verilerek, bir bireyin işyerinde bir başka kişi ya da bir grup insan tarafından psikolojik tacize, şiddete maruz kalması durumunu ifade eder. Çalışma arkadaşları tarafından deneyimlenebileceği gibi, mobbing yapan yönetici pozisyonunda bireyler de olabilir.
Mobbingin etkileri ve sonuçları
Mobbing, mağdurun fiziksel ve psikolojik sağlığını olumsuz etkiler, iş yerinde verimliliğin düşmesine, çalışma barışının bozulmasına ve hatta aile içi sorunlara yol açabilir. Mağdurlar, kalıcı uyku bozuklukları, depresyon, panik atak gibi ciddi sağlık sorunları yaşayabilirler.
Mobbinge karşı hukuki mücadele
Anayasa, Türk Ceza Kanunu, Türk Borçlar Kanunu ve İş Kanunu gibi yasal düzenlemeler, mobbing mağdurlarının haklarını korumak için çeşitli hükümler içermektedir.
Anayasal Güvenceler
Anayasa'nın 125., 128. ve 129. maddeleri, idarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolunu açık tutar, nitelikleri ve haklarına dair genel çerçeveyi belirler ve disiplin cezalarının yargı denetimine tabi olduğunu vurgular. Bu maddeler, kamu görevlilerine geniş bir yelpazede haklar tanırken, aynı zamanda onların Anayasa ve kanunlara sadakatle faaliyet gösterme yükümlülüğünü de hatırlatır.
Türk Ceza Kanunu ve Kamu Görevlilerinin Ceza Sorumluluğu
Türk Ceza Kanunu'nun 94. maddesi, insan onuruna aykırı davranışlarda bulunan çalışanlara yönelik cezai yaptırımları açıkça ortaya koyar. Bu madde, çalışanların bedensel veya ruhsal yönden zarar verici eylemlerini ciddi cezalarla karşılar, bu şekilde çalışanlar arasında etik ve hukuka uygun davranışları teşvik eder.
İş ve Borçlar Kanunu
Yeni Borçlar Kanunu ve İş Kanunu, işverenler ve dolayısıyla kamu görevlileri için önemli yükümlülükler getirir. Özellikle Borçlar Kanunu'nun 417. maddesi, işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları için gerekli önlemlerin alınmasını zorunlu kılar. İş Kanunu ise eşit davranma ilkesi, çalışma koşullarının değişikliği ve iş sağlığı ve güvenliği gibi konularda kamu görevlilerinin yükümlülüklerini belirler.