Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Mart ayı üretici ile market arasındaki fiyat değişimlerini, 5 ürünün market ve pazarlardaki fiyat değişimini, aylık ve yıllık girdi fiyatlarındaki değişimlerini yaptığı basın açıklamasıyla değerlendirdi.
Yapılan değerlendirmede en büyük fiyat farklılığı limonda görülürken, Türkiye’den en fazla Kırşehir’de üretimi yapılan kuru fasulyede de üretici – market fiyat değişikliği dikkat çekti.
29,10 TL’den üreticini sattığı kuru fasulye hale geldiği zaman 60,00 TL, pazarda 70 TL ve markette ise ortalama olarak 74,01 TL’den satışa sunuluyor. Üreticiden marketteki rafa çıkana kadar kuru fasulyenin fiyatı yüzde 154,3 oranında değişiyor. Geçen ay 77, 37’TL’den satılan fasulyenin Mart ayında yüzde 4-3’lük düşüşle 74,01 TL’ye gerilediği görüldü.
Yine Nevşehir’de en çok üretilen ürünlerden olan ve üreticinin 9,75 TL’den sattığı patates ise halde 13,90, pazarda 16.42 ve markette ise 17,43 TL’den satışa sunuluyor. Patateste üretici ile market fiyatları arasında yüzde 81,85’lik bir fark oluştu. Ayrıca geçen ay marketlerde 21,69 TL’den satılan patatesin yüzde 18,2’lik düşüşle 17,43 TL’ye gerilediği bilgisi yer aldı.
LİMON ZİREDE
TZOB Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Mart ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkının en fazla yüzde 378 ile limonda görüldüğünü söyledi. Bayraktar, açıklamasını şöyle sürdürdü;
“Limondaki fiyat farkını yüzde 255,2 ile kuru incir, yüzde 245,9 ile patlıcan, yüzde 232,4 ile yeşil soğan, yüzde 184,3 ile maydanoz takip etti. Limon 4,8 kat, kuru incir 3,6 kat, patlıcan 3,5 kat, yeşil soğan 3,3 kat, maydanoz 2,8 kat fazlaya satıldı. Üreticide 3 lira 50 kuruş olan limon markette 16 lira 73 kuruşa, 115 lira olan kuru incir 408 lira 48 kuruşa, 15 lira 88 kuruş olan patlıcan 54 lira 93 kuruşa, 10 lira 17 kuruş olan yeşil soğan 33 lira 81 kuruşa, 4 lira 33 kuruş olan maydanoz 12 lira 31 kuruşa satıldı. Mart ayında fiyatı en fazla artan ürün markette beyaz lahana, üreticide havuç olurken, fiyatı en fazla düşen ürün markette kabak, üreticide yeşil soğan oldu” dedi.
MARKETTE 15 ÜRÜNÜN FİYATI ARTTI
Mart ayında markette 39 ürünün 15’inde fiyat artışı ve 23’ünde fiyat azalışı görülürken 1 üründe ise fiyat değişimi olmadığını belirten TZOB Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, “Mart ayında markette fiyatı en fazla artan ürün yüzde 61,2 ile beyaz lahana oldu. Beyaz lahanadaki fiyat artışını yüzde 45,7 ile sivri biber, yüzde 16,2 ile tavuk eti, yüzde 7,9 ile kuzu eti, yüzde 7,8 ile dana eti takip etti.
Markette fiyatı en çok azalan ürün ise yüzde 33,5 ile kabak oldu. Kabaktaki fiyat düşüşünü yüzde 22,5 ile domates, yüzde 19,3 ile kuru incir, yüzde 18,2 ile patates izledi” diye konuştu.
ÜRETİCİDE 12 ÜRÜNÜN FİYATI DÜŞTÜ
TZOB Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Mart ayında üreticide 31 ürününün 10’unda fiyat artışı olurken, 12’sinde fiyat düşüşü görüldüğünü belirtti. 9 üründe ise fiyat değişimi olmadığını kaydeden Bayraktar, “Üreticide en çok fiyat düşüşü yüzde 46,4 ile yeşil soğanda görüldü. Yeşil soğandaki fiyat düşüşünü yüzde 29,4 ile domates, yüzde 26,6 ile salatalık, yüzde 24,9 ile patlıcan, yüzde 23,3 ile marul, yüzde 18,7 ile patates izledi.
Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 55,5 ile havuçta görüldü. Havuçtaki fiyat artışını yüzde 40 ile limon, yüzde 17,6 ile kuru soğan, yüzde 17,4 ile sivri biber, yüzde 12,5 ile kabak takip etti” ifadelerine yer verdi.
FİYAT DEĞİŞİMİNİN NEDENLERİ
Kışlık havuçta üretim miktarının azalması ve talebin arması nedeniyle fiyatın arttığı belirtilerek, “Kışlık havuçta hasat Şubat ayı itibarıyla tamamlanmış olup, arz depolardan sağlanıyor. Piyasada ürün miktarındaki azalmanın yanı sıra Ramazan ayında talebin de artmasıyla havuç fiyatlarında artış yaşandı.
Hasadı devam eden dikenli limonda piyasaya sunulan ürün arzındaki azalma, sezon boyunca oldukça düşen limon fiyatının artmasına neden oldu.
Kuru soğanda İç Anadolu Bölgesinde hasadın bitmesi, Çukurova Bölgesinde hasadın başlamamış olması nedeniyle arzdaki düşüş fiyatları artırdı.
Sivri biber ve kabakta dönemsel arzda yaşanan azalma fiyatların yükselmesine neden oldu.
Yeşil soğan, domates, salatalık, patlıcan, marul, maydanoz, ıspanakta havaların sıcak gitmesi nedeniyle arzda yaşanan artış fiyatlarda düşüşe neden oldu” denildi.
“FIRSATÇILIK YAPILMAMALI”
Enflasyonla mücadele devam ederken gıda fiyatları üzerinden fırsatçılık yapılmaması gerektiğini belirten TZOB Genel Başkanı Şemsi Bayraktar “Geçtiğimiz aylarda marketlerde fiyatı düşen ürünler sınırlı kalırken bu ay marketlerde 23 üründe fiyat düşüşü yaşandı. Ramazan ayı başından itibaren artan denetimler ve Birliğimizce yapılan uyarıların da etkisiyle, marketler çeşitli kampanyalarla ürün fiyatlarında indirime gitti ya da fiyatları çok fazla artırmadı.
Üreticilerimiz ekim/dikim döneminin başından itibaren doğal afet riskleri başta olmak üzere, girdi fiyatlarının belirsizliği, işçi bulma sorunu ve benzeri birçok sorunla üretim yapıyor.
Ülkemizde hemen hemen her sektörde üretilmesi planlanan ürünün fiyatı en başta belirlenirken bunun tam aksine tarım sektöründe üreten çiftçilerimiz ürünün fiyatını hasada kadar bilmiyor. Bu yıl narenciye ve şekerpancarında yaşandığı gibi çoğu zaman fazla üretim de çiftçiye dert oluyor.
Her türlü riske rağmen üretim yapan çiftçilerimizin ürettiği üründen bazı kesimlerin fazla kâr beklentileri artık ortadan kalkmalıdır. Ülke olarak enflasyonla mücadele ederken gıda fiyatları üzerinden fırsatçılık yapılmamalıdır. Enflasyon artışının devam ettiği bu aylarda her kesim üzerine düşeni daha fazla yapmalıdır. Son bir ayda marketlerde gerileyen fiyatlar Ramazan ayıyla sınırlı kalmamalıdır” dedi.
5 ÜRÜNÜN MARKET VE PAZARLARDAKİ FİYAT DEĞİŞİMİ
Ankara’da, halkın temel tüketim ürünlerinde seçilen 5 ürünün, 4 farklı market ve 4 farklı pazardaki fiyatlarına yönelik çalışma yapılarak sonuçlar paylaşıldı. Yapılan çalışma sonucunda işlenmeden doğrudan tüketiciye sunulan ürünlerde fiyatların fazlasıyla değişkenlik gösterdiğinin görüldüğü belirtilerek, “Ülkemizde yaş sebze meyve pazarlaması, 5957 sayılı kısaca Hal Kanunuyla düzenleniyor. Kanunla perakendecilerin tüketicilere daha uygun fiyatla ürün satabilmelerine imkan tanımak adına doğrudan üreticiden ürün alma hakkı verildi.
Diğer taraftan yaş meyve sebze pazarlanmasında halen aracıların varlığı devam ediyor.
Pazarcı Ankara halinden aldığı ürünü satarken, çoğu market satacağı ürünü hiçbir aracı olmadan doğrudan üreticiden alarak halka sunuyor. Ancak, halen çoğu üründe market fiyatlarının daha yüksek olduğu görülüyor. Perakendeciler 5957 Sayılı Kanunla verilen ayrıcalığı üreticilerimizden değer fiyatında aldığı ürünü halka ucuza sunmak üzere kullanmalıdır.
Birliğimizce Ankara’da, halkımızın temel tüketim ürünlerinde seçilen 5 ürünün, 4 farklı market ve 4 farklı pazardaki fiyatlarına yönelik çalışma yapıldı. Yapılan çalışma sonucunda işlenmeden doğrudan tüketiciye sunulan ürünlerde fiyatların fazlasıyla değişkenlik gösterdiği görüldü.
Örneğin; 1 adet kıvırcık marulun fiyatı, A markette 39,90 lira, B markette 24,95 lira, C markette 44,95 lira, D markette 19,9 liradır. 1 adet kıvırcık marulunfiyatı, A pazarda 30 lira, B,C ve D pazarlarında 25 liradır.
5 üründe market ve pazar fiyatlarına bakıldığında;
Kıvırcık marulda marketler arası fiyat farkı yüzde 125,8 iken, pazarlar arası fiyat farkı yüzde 20’dir.
Salkım domateste marketler arası fiyat farkı yüzde 40,6 iken, pazarlar arası fiyat farkı yüzde 25’dir.
Sivri biberde marketler arası fiyat farkı yüzde 22,9 iken, pazarlar arası fiyat farkı yüzde 25’dir.
Kemer patlıcanda marketler arası fiyat farkı yüzde 50,2 iken, pazarlar arası fiyat farkı yüzde 25’dir.
Starking elmada marketler arası fiyat farkı yüzde 54,2 iken, pazarlar arası fiyat farkı yüzde 20’dir.
Araştırmadan elde edilen veriler aynı ürünün marketler arasındaki fiyat farkının yüzde 125,8’i bulduğu, pazarlarda ise fiyat farkının bu 5 üründe en fazla yüzde 25’de kaldığı görülüyor.
Tüketicilerin market ve pazarlar arasındaki değişen fiyatları göz önünde bulundurmaları ve alışverişlerde fiyat araştırması yapmaları önemlidir. Yaşanan yüksek fiyat farklarının önüne geçmek amacıyla 5957 sayılı kısaca Hal Kanunu dediğimiz kanunda değişiklik yapılarak üreticiden doğrudan alınan ürünlerde kar marjı sınırlandırılmalıdır.Yüksek fiyat konusunda yapılan denetimlerin sayısı arttırılmalı, vatandaşlarımızda karşılaştıkları yüksek fiyatları gerekli mercilere şikayet etmelidir” denildi.
GİRDİ FİYATLARINDA YAŞANAN DEĞİŞİMLER
Ziraat Odaları aracılığıyla girdi piyasalarından alınan fiyat verilerine göre; Mart ayında, Şubat ayına göre fiyatlar, amonyum sülfat gübresi yüzde 3,9, amonyum nitrat gübresi yüzde 1 oranında arttığı ifade edilerek, “Üre gübresi yüzde 3,4, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 2,5, DAP gübresi yüzde 0,1 oranında düştü.Geçen yılın Mart ayına göre son bir yılda amonyum sülfat gübresi yüzde 35,9, üre gübresi yüzde 32, DAP gübresi yüzde 28, amonyum nitrat gübresi yüzde 24,8, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 20,3 oranında arttı.
Mart ayında şubat ayına göre süt yemi yüzde 1,6, besi yemi yüzde 1,2, son bir yılda süt yemi yüzde 44,8, besi yemi ise yüzde 43,7 oranında arttı.
Elektrik fiyatları son bir yılda yüzde 2,11 oranında arttı. İlaç fiyatları aylık yüzde 16, yıllık yüzde 56,6 oranında arttı. Mart ayında girdilerde yıllık değişimde en fazla fiyat artışı mazotta görüldü. Mazot fiyatı aylık olarak yüzde 0,1 artarken, son bir yılda yüzde 105,2 oranında arttı” denildi.